On the occasion of World Read Aloud Day, StoryWeaver is delighted to announce the launch of our delightful set of audio-visual storybooks, Readalongs, in Marathi. 

जागतिक रीड-अलाऊड  दिनाचं निमित्त साधून, रंगतदार मराठी ऑडिओ - व्हिजुअल गोष्टी स्टोरीविव्हरवर सादर करताना आम्हाला आनंद होतो आहे. 

मुलांना वाचनाचा आनंद अधिक चांगल्या प्रकारे कसा देता येईल यासाठी स्टोरीविव्हर शिक्षण क्षेत्रात काम करणाऱ्या व्यक्तींशी नेहमीच जोडून घेते. २०१८ मध्ये आम्ही इंग्रजी आणि हिंदी भाषेत रीडअलॉंग गोष्टी सादर केल्या आणि त्याला शिक्षकांकडून अतिशय उत्तम प्रतिसाद मिळाला. त्यामुळेच प्रोत्साहित होऊन आता आम्ही या संग्रहात ६० मराठी गोष्टींची भर टाकत आहोत.

व्यावसायिक कलाकारांनी सहज शैलीत या गोष्टीचं रंगतदार वाचन केलं आहे. त्याला मजेदार संगीताची जोडही दिलेली आहे त्यामुळे रीडअलॉंग गोष्टी जिवंत होतात. मुलांसाठी ते आनंददायी शिक्षण व्हावं असा यामागचा उद्देश आहे. अशा प्रकारच्या  वाचनात, शब्दाचा उच्चार झाला की तो  लिखित शब्द उजळतो  आणि त्या उच्चाराचं बोट धरून मुलांना तो शब्द निवेदाकाबरोबर वाचणं, त्याचं 'सहवाचन' करणं सोपं जातं. आमच्या अगदी लहान गटातल्या वाचकांना डोळ्यासमोर ठेवून हा रीडअलॉंग संग्रह तयार केलेला आहे. गोष्ट ऐकताना, त्याच्या जोडीला लिखित मजकुरातला  शब्द आणि त्याचा उच्चार असं एकत्रितपणे समोर आल्यानं भाषिक कौशल्य विकसित होण्यासाठी त्याचा चांगला उपयोग होऊ शकतो.

मराठी वाचनाचा आनंद लुटण्यासाठी हा संपूर्ण रीडअलॉंग संग्रह स्टोरीविव्हरवर जरूर बघा आणि ऐका.

लगेच वाचा

---

Do leave your thoughts in the comments section below. You can also reach out to us through our social media channels: Facebook, Twitter and Instagram.

Be the first to comment.

---

September 30th is celebrated around the world as International Translation Day. We're very fortunate that some of our wonderful translators and language reviewers shared their thoughts on translation and children's books with us on this occasion.

Meera Joshi has been a journalist for the last about 25 years. Currently, she is into free-lance content writing, translations and editing, with more focus on children’s informal education.

Translation of children’s books? I would do it in a jiffy, I had thought in the beginning. I soon realized how naïve I was.  It’s not difficult, but not easy either! The choice of words has to be meticulous and the language simple, child-friendly. We cannot presume anything, since children are still learning the language. So, as I translated more and more children’s stories/texts, it became a new learning experience each time. And an absolutely enjoyable one.

मुलांसाठीच्या गोष्टी/लेखनाचा मराठी अनुवाद करायला सुरुवात केली, तेव्हा वाटलं होतं मोठ्यांसाठी अनुवाद करण्यापेक्षा हे सोपं असेल. फार गहन मजकूर नाही. छोटी वाक्यं, सोपे शब्द वापरायचे. थोडक्यात, हसत-खेळत होईल. माझा हा भ्रम लवकरच दूर झाला. ही अनुवाद प्रक्रिया आनंददायी नक्कीच आहे. अनुवाद करतांना आपण लहान मुलांच्या निरागस, रंगतदार जगात वावरतो. पण अनुवाद ‘चुटकीसरशी झाला’ असं होत नाही.

इथं शब्द खूप विचारपूर्वक वापरावे लागतात. अर्थाच्या दृष्टीनं मूळ लेखनाच्या अधिकाधिक जवळ, तरीही सहज, प्रवाही, मुलांना रस वाटेल अशी भाषा हवी. मुलांना ‘हे माहीतच असेल’ असं गृहीत धरता येत नाही. कारण ती अजून भाषा शिकत असतात. वाचनपातळी डोळ्यासमोर असली तरी मुलांची शब्दसंपत्ती किती असेल याची पक्की खूणगाठ बांधता येत नाही. म्हणजे, मुलांच्या वयानुसार त्यांचं शब्दज्ञान कमी-जास्त असणार हे एक. पण शहरी, निमशहरी भागातली वाचक-मुलं हा एक स्तर. याखेरीज, मराठी मातृभाषा असलेली, पण इंग्रजी माध्यमात शिकणारी हाही एक वर्ग ह्ल्ली डोळ्यासमोर ठेवावा लागतो. भरीला, इंटरनेट, मोबाईल फोनवरून शुद्ध-अशुद्ध भाषेचा मारा होत असतो. अशा सर्व स्तरातल्या मुलांना, वापरलेल्या भाषेबद्दल जवळीक वाटली पाहिजे.

लिहिण्याच्या ओघात शक्य तिथं नवीन शब्दांची ओळख करून देणं हे एक उद्दिष्ट असतंच. पण नव्या शब्दांचा फार भडिमार करूनही चालत नाही. कारण वरचेवर न ऐकलेले शब्द येऊ लागले तर वाचनातला रस जाऊ शकतो. उदा. ११-१४ वर्षे वयोगटातील मुलांच्या एका गोष्टीचा (`माझ्या दोन पणज्या’) अनुवाद करताना भणाण वारा, समुद्राची गाज हे शब्द वापरावेत का असा प्रश्न मला पडला होता. विचारांती हेच शब्द योग्य वाटले. मात्र याच गोष्टीत ‘अंत्यसंस्कार’ (मूळ इंग्लिश गोष्टीतील great grandmother’s funeral) हा शब्द जरी मी एके ठिकाणी वापरला, तरी राहून राहून मला तो मुलांच्या दृष्टीनं जड वाटत राहिला.

राजा-राणीची एक गोष्ट होती (कोट्टावी राजाची झोपाळू नगरी). त्यांच्या राजवाड्याच्या बागेत असलेल्या ‘जाई-जुईच्या मांडवापर्यंत’ ते फिरायला जातात, असा उल्लेख मी केला. पूर्वी जवळपास घरोघरी अंगणांमध्ये जाई-चमेलीचे मांडव असायचे. आता ते कमी झालेत. मग मुलांना कसं कळेल? पण काही गोष्टी त्यांच्या कल्पनाशक्तीवर सोडून द्यायच्या. शिवाय मदतीला गोष्टींबरोबरची चित्रं असतातच.

त्या-त्या प्रादेशिक भाषांमधले, संस्कृतीदर्शक काही खास शब्द मराठीत आणताना पेच पडू शकतो. पोशाखांचे, खाण्याचे प्रकार याची मूळ नावं तशीच राहू शकतात. कारण एकतर त्यांना मराठी प्रतिशब्द असतीलच असं नाही. आणि दुसरं म्हणजे, मुलांना अन्य संस्कृतीतील शब्दांची ओळखही होऊ शकते. इतर प्रादेशिक भाषांमधले ``अम्मी-अप्पा-अब्बा’ हे मराठीत बहुधा आई-बाबा होतात. पण एका हैदराबादच्या परिसरातील गोष्टीत, मुलांच्या आईला ‘अम्मी’च ठेवणं मला गोष्टीतल्या एकंदर वर्णनाशी सुसंगत वाटलं.(गोष्ट: दम दमादम बिर्याणी).

मात्र वर उल्लेख केलेल्या पणज्यांच्या गोष्टीतल्या सांस्कृतिक संदर्भानं मला जरा कोड्यात टाकलं. मूळ गोष्ट नॉर्वेजियन होती. वाचन पातळी ४, म्हणजे आपलं आपण वाचू शकणाऱ्या मुलांसाठी. गोष्टीतली मुलगी तिच्या दोन पणज्यांबद्दल सांगते आहे. त्यात ती सुरुवातीला सांगते, “`माझे बाबा एका लांबसडक, तपकिरी केसाच्या मुलीच्या प्रेमात पडले. मग तीच माझी आई झाली.” नंतर विचार करतांना वाटलं की मूळ गोष्टीतलं हे वर्णन मराठीत तसंच ठेवतांना आपण आपल्या मुलांना जरा जास्तच गृहीत धरलं की काय!! ती मुलगी आणि तिच्या दोन पणज्या यांच्यातले भावबंध मात्र अगदी आपल्याकडच्या नातवंडं-पतवंडांसारखेच.

अर्थात अशा विचारमंथनातूनच अनुवाद प्रक्रिया अधिकाधिक सरस होत जाईल, हे नक्की.

अनुवादित गोष्ट एकदा मोठ्यानं, कथन केल्यासारखी वाचून बघणं या उपक्रमाचा पण फायदा होतो. त्यातून काही भाग बाद होतो, काही नव्यानं लिहिला जातो. अनुवादाची भट्टी नीट जमली आहे की नाही हे आपलं आपल्याला कळण्याचा तो एक मार्ग असतो.

प्रत्येक अनुवादागणिक काही नवीन दृष्टी मिळते हेही खरंच. आणि म्हणूनच त्यातला आनंद कायम राहतो.

-मीरा जोशी

 

Be the first to comment.

---

Pratham Books' in-house editor, Hema D Khurshapur, writes exclusively about translations and how they end up giving the feel of the original story, if given a fresh approach. In this blog post, she writes about C.P. Ravikumar's translation of Ming-Ming, Fat Little Bear’s translation into Kannada and the psychology behind laughter. 

---

ಮನುಷ್ಯರ ಮಕ್ಕಳಿಗಷ್ಟೇ ತುಂಟತನ ಸೀಮಿತವೇ? ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮಕ್ಕಳೂ ತುಂಟತನ ಮಾಡಬಹುದಲ್ಲವೇ? ಅದ ರಲ್ಲೂ ಮುದ್ದಿಗೆ ಹೆಸರಾದ ಕರಡಿ ಮರಿಗಳು ತುಂಟತನ ಮಾಡಿದರೆ ಹೇಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಈ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೂಡಿ ಬಂದಿರುವುದು. ಕೂದಲಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವಾಗ ನಾವೆಲ್ಲ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಸಲ ಬಳಸಿರುವ ವಾಕ್ಯ, ಅಲ್ಲಿ ನೋಡು ಅವನ ಅಥವಾ ಅವಳ ಕೂದಲು ಕರಡಿ ಕೂದಲಂತೆ ಎನ್ನುವುದು. 

Illustrations from the book, Ming-Ming, Fat Little Bear, by Vishnu M Nair

ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕರಡಿ ಮತ್ತು ಕರಡಿ ಮರಿ ಕುರಿತಾಗಿ ಬಹುತೇಕ ಮಕ್ಕಳು ಕೇಳಿರಬಹುದಾದ ಒಂದು ಕವನ, ಒಂದು ಕತೆ ಇದೆ. ಕವನ ಅಂದ್ರೆ ಅದು ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ‘ಕರಡಿ ಕುಣಿತ’, ಕತೆ ‘ಜಾಂಬವಂತ’ ಕರಡಿಯ ಕತೆ. ‘ಕರಡಿ ಕುಣಿತ’ ಕವನ ಕರಡಿ ಆಡಿಸುವವನಿಂದ ಶುರುವಾಗಿ, ಮಕ್ಕಳು ಕರಡಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ನೋಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮುಗಿದು, ಕರಡಿಯ ಕೂದೆಲೆಳೆ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ದೃಷ್ಟಿಯಾಗದಂತೆ ತಡೆಯುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕಯೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುತ್ತದೆ. ‘ಜಾಂಬವಂತ’ ಕರಡಿಯ ಕತೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಕರಡಿ ಮಾತ್ರ ಜೇನು, ಹಲಸಿನ ಹಣ್ಣು ತಿನ್ನುವ ಮುದ್ದು, ಮುದ್ದು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. 

ಆದರೆ ಈ ಮಿಂಗ್ ಮಿಂಗ್ ಎಂಬ ಕರಡಿ ಮರಿ, ಇನ್ನೂ ಮುದ್ದು ಮುದ್ದು. ಒಂದು ದಿನ ಬೆಳಗಾಗಿ ಎದ್ದು ನೋಡಿದರೆ ಮರಿಯ ತಲೆಯ, ಮೈಮೇಲಿನ ಕೂದಲೆಲ್ಲ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಂತಿವೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಏನು ಮಾಡಬೇಕೋ ತೋಚುತ್ತಿಲ್ಲ. ಯಥಾ ಪ್ರಕಾರ ಅಪ್ಪ-ಅಮ್ಮ, ಅಣ್ಣ-ಅಕ್ಕ, ದೊಡ್ಡಪ್ಪ-ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದೊಂದು ಸಲಹೆ ಕೊಡುವವರೇ. ಎಲ್ಲರ ಮಾತು ಕೇಳಿ ತಲೆ ಚಿಟ್ಟು ಹಿಡಿದು ಮಲಗುವ ಕರಡಿ ಮರಿಯ ಕೂದಲು ಮತ್ತೊಂದು ಬೆಳಗ್ಗೆ ಎದ್ದು ನೋಡುತ್ತಲೇ ಮೊದಲಿನಂತಾಗಿ ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. 

ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿ ಎನ್ನಿಸಿಯೇಬಹುದಾದ ಅಥವಾ ಹಾಗೆಂದು ನಾವು ಭಾವಿಸುವ ವಾಕ್ಯ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ತರುವಾಗ ಎದುರಾಗುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಒಂದೆರಡೆಲ್ಲ. ಅದು ಅನುವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿ ಕೊಂಡವರಿಗೆಲ್ಲ ಗೊತ್ತಿರುವ ವಿಷಯ. ಈ ಕವನವನ್ನು ಕೂಡ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನಲ್ಲಿ ಓದುವಾಗ ಚೆಂದ ಎನಿಸುವ ಪ್ರಾಸಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ತರುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಷ್ಟದ ಕೆಲಸ. ಕವನ ವನ್ನು ಟ್ರಾನ್ಸ್ ಫಾರ್ಮ್ ಮಾಡದೇ ಅನುವಾದದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ವಹಿಸಿ ಒಂದೆರೆಡು ವಾಕ್ಯ, ಒಂದೆರೆಡು ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕವನವನ್ನ ಕನ್ನಡದ್ದೇ ಆಗಿಸಿದ್ದು ಅನುವಾದದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಪ್ರಯತ್ನ. ಓದುತ್ತಿದ್ದರೆ ನಗುವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಆಗದ ಕೆಲಸ. ಇಂತಹ ಒಳ್ಳೆ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕಾಗಿ ಅನುವಾದಕ ಸಿ.ಪಿ.ರವಿಕುಮಾರ್‌ ಅವರಿಗೆ ಅಭಿನಂದನೆಗಳು.

ಬರೀ ಮಿಂಗ್ ಮಿಂಗ್ ಎಂಬ ಮುದ್ದು ಕರಡಿ ಮರಿ ಪದ್ಯ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಗೊಂಡ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಚೆಂದವಾದದ್ದು ಅಂತ ಓದಿದರೆ ಸಾಕೇ... ಓದುವಾಗ ಬರುವ ನಗು, ಹುಟ್ಟುವುದು ಹೇಗೆ ಎನ್ನುವುದರ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಒಂದು ಕುತೂಹಲವಾದ ವಿಷಯವಿದೆ. 

Illustrations from the book, Ming-Ming, Fat Little Bear, by Vishnu M Nair

ನಗು ಹುಟ್ಟುವುದು ಹೇಗೆ?

ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ತುಂಬಾ ಸರಳ. ಒಬ್ಬ ಹಾಸ್ಯನಟನನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಸಾಕು, ನಮಗೆ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ! ಆದರೆ ನಗೆ ಸಂಕೀರ್ಣ ವಿಷಯ. ನಾವು ಸಹಜವಾಗಿ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತೇವೆ. ನಗು ಮನುಷ್ಯರ ನಡುವೆ ಮಾತ್ರ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮನಃಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ನಗುವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಎರಡು ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದು, ಜನರನ್ನು ನಗುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಯಾವುದು? ಎರಡು, ನಗುವಿನ ಉದ್ದೇಶವೇನು? ಜನರು ನಗುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಅಂಶ ಯಾವುದು ಅಥವಾ ಜನ ಯಾವುದನ್ನು ತಮಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು. ಉತ್ತರ ಹುಡುಕುತ್ತಾ, ಆಲೋಚಿಸುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ನಾವು ಮನಃಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಅಥವಾ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತೇವೋ ಏನೋ?

ಜನರ ಕೆಲವು ಎಡವಟ್ಟು, ವ್ಯಕ್ತಿಯ ದೌರ್ಬಲ್ಯ ಅಥವಾ ಕುಂದು-ಕೊರತೆ, ಕಾಳಜಿಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೂ ಜನರು ನಗುತ್ತಾರೆ. ನಗುವಿನ ಬಗೆಗಿನ ಮತ್ತೊಂದು ವಿವರಣೆ ಎಂದರೆ, ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ನೋಡಿದ ಕೆಲವು ದೃಶ್ಯಗಳು ನಗು ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ಅವು ಸಹಜ ಸಂಗತಿಗಳೇ ಇರಬಹುದು ಅಥವಾ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಜತೆಗಿದ್ದಾಗ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ನಡೆಯುವ ವಿಷಯಗಳಿರಬಹುದು. ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ನಗುವಿಗೂ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಅನ್ವಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕಾಮಿಕ್ ನೋಡಿದಾಗ ಉಕ್ಕುವ ನಗುವೇ ಬೇರೆ, ವಿನೋದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಥವಾ ಘಟನೆ ನೋಡಿದಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ನಗುವೇ ಬೇರೆ. ದೈಹಿಕವಾಗಿ ನಗುವಿನ ಅಂಶವನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ನಗು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಇದು ನಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ದೇಹಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ನಾವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ನಗುವುದು ಒಂದು ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ. ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ ಜನರ ನಗುವನ್ನು ನೋಡಿ ಅವರ ವರ್ತನೆಯ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡಬಹುದಂತೆ!!

---

Do leave your thoughts in the comments section below. You can also reach out to us through our social media channels: Facebook, Twitter and Instagram.

Be the first to comment.

---