September 30th is celebrated around the world as International Translation Day. We're very fortunate that some of our wonderful translators and language reviewers shared their thoughts on translation and children's books with us on this occasion.

 

 With 19 years of experience in journalism Shashi Sampalli is indeed our star translator. This father of an 8 year old girl includes literature, the environment and agriculture are his interests. In this piece of writing he speaks on how to balance “maturity and innocence” while writing for children.  

ಅನುವಾದ ಎಂಬುದು ಕೂಡ ಒಂದು ಸೃಜನಶೀಲ ಕ್ರಿಯೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಮಕ್ಕಳ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸುವಾಗ ನಾವು ಸ್ವತಃ ನಮ್ಮೊಳಗಿನ ಮಗುವನ್ನು ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ತಂದುಕೊಂಡೆ ಅನುವಾದವನ್ನು ಆ ಮಗುವಿನ ಮೂಲಕವೇ ಆಗಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲ ಸೃಜನಶೀಲ ಸಾಹಿತ್ಕಕ್ಕೂ ಒಂದು ಹಂತದ ಮುಗ್ಧತೆ ಅಗತ್ಯ. ಮಕ್ಕಳ ಸಾಹಿತ್ಯದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಮುಗ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಬುದ್ಧತೆ ಉತ್ತಮ.

ಸ್ವತಃ ಮಕ್ಕಳ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚಿಸುವಾಗ ಪ್ರಬುದ್ಧತೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲವಾಗಬಹುದು. ಆದರೆ, ಮಕ್ಕಳ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅನುವಾದ ಅಷ್ಟು ಸರಳವಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರಬುದ್ಧತೆಯೂ ಬೇಕು. ಮುಗ್ಧತೆಯೂ ಬೇಕು. ಆ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ತಂತಿ ಮೇಲಿನ ನಡಿಗೆ. ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಸಮತೋಲನ ಇಲ್ಲದೆ ಇದ್ದರೆ ಜಾರುವುದು ಖಂಡಿತ.

ಭಾಷೆ, ಅರಿವಿನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅನ್ಯ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ವಿಷಯವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅನುವಾದಿಸುವ ಪ್ರಬುದ್ಧತೆಯೂ ಬೇಕು. ಆ ಅನುವಾದ ಉದ್ದೇಶಿತ ವಯೋಮಾನದ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಎಟುಕುವಂತೆ ಭಾಷೆ ಬಳಸುವ, ಮಕ್ಕಳ ಮನೋಸ್ಥಿತಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸುಲಲಿತ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ತಲುಪಿಸುವ ಮುಗ್ಧತೆಯೂ ಬೇಕು.

ಈ ಸಮನ್ವಯತೆ ಸಾಧಿಸುವುದು ಸರಳವಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಒಬ್ಬ ತಿಳಿವು, ಅರಿವಿನ ವಯಸ್ಕನೂ ಇರಬೇಕು, ಜೊತೆಗೆ ಮುಗ್ಧತೆಯ ಮಗುವೂ ಇರಬೇಕು.

ಅನುವಾದಿಸುವ ಮುನ್ನ ನಮ್ಮ ಎದುರಿನ ಕಥೆ ಅಥವಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಇಳಿಯಬೇಕು. ಅನ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಅದನ್ನು ಓದಿ, ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಲ ಒಳಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನನ್ನ ಭಾಷೆಯ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಮರು ಕಟ್ಟಬೇಕು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಮಕ್ಕಳ ಮಾತುಗಳಿಗೆ ಕಿವಿಯಾಗಬೇಕು. ನಂತರ ಅನುವಾದಿಸುವಾಗ ಕೂಡ ಬಳಸುವ ಪ್ರತಿ ಪದವನ್ನೂ ಜೋರಾಗಿ ಉಚ್ಛರಿಸಿ, ಅದು ಮಗುವಿನ ಮಾತಿನಂತೆ ಕೇಳುತ್ತದೆಯೇ? ಪದ ಬಳಕೆ ಮಗುವಿನದ್ದೇ ಆಗಿದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿಖರಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಮುಂದುವರಿಯಬೇಕು.

ನನಗಂತೂ ಒಬ್ಬ ಕವಿಯಾಗಿ ನನ್ನೊಳಗಿನ ಮಗುವಿನೊಂದಿಗೆ ಮಾತಾಡುವುದು  ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಒದಗಿಬರುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಎಂಟು ವರ್ಷದ ಮಗಳಿಗೂ ಕಥೆ ಓದಿ ಹೇಳಿ ಅವಳ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಮೇಲೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಅವಕಾಶ ಕೂಡ ಇದೆ.

ಹಾಗಾಗಿ, ಬಿಯಾಂಡ್ ಸೈಟಿಂಗ್ಸ್, ಬೆಸ್ಟ್ ಫೂಟ್ ಫಾರ್ವರ್ಡ್, .. ಚೀನಾಟೌನ್ ಮುಂತಾದ ಕಥೆಗಳು ನನ್ನ ನಿರೀಕ್ಷೆಗೂ ಮೀರಿ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಮೂಡಿಬಂದವು ಮತ್ತು ನನಗೇ ಅಚ್ಚರಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದವು.

ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅನುವಾದ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಆವು ಮೋಜಿನ ಆಟದಂತೆ ಆನಂದಿಸಬೇಕು.

ಇವು ನನ್ನದೇ ಅನುಭವದ ಮಾತುಗಳು.

- ಶಶಿ ಸಂಪಳ್ಳಿ

 

Be the first to comment.

---

September 30th is celebrated around the world as International Translation Day. We're very fortunate that some of our wonderful translators and language reviewers shared their thoughts on translation and children's books with us on this occasion.

Meera Joshi has been a journalist for the last about 25 years. Currently, she is into free-lance content writing, translations and editing, with more focus on children’s informal education.

Translation of children’s books? I would do it in a jiffy, I had thought in the beginning. I soon realized how naïve I was.  It’s not difficult, but not easy either! The choice of words has to be meticulous and the language simple, child-friendly. We cannot presume anything, since children are still learning the language. So, as I translated more and more children’s stories/texts, it became a new learning experience each time. And an absolutely enjoyable one.

मुलांसाठीच्या गोष्टी/लेखनाचा मराठी अनुवाद करायला सुरुवात केली, तेव्हा वाटलं होतं मोठ्यांसाठी अनुवाद करण्यापेक्षा हे सोपं असेल. फार गहन मजकूर नाही. छोटी वाक्यं, सोपे शब्द वापरायचे. थोडक्यात, हसत-खेळत होईल. माझा हा भ्रम लवकरच दूर झाला. ही अनुवाद प्रक्रिया आनंददायी नक्कीच आहे. अनुवाद करतांना आपण लहान मुलांच्या निरागस, रंगतदार जगात वावरतो. पण अनुवाद ‘चुटकीसरशी झाला’ असं होत नाही.

इथं शब्द खूप विचारपूर्वक वापरावे लागतात. अर्थाच्या दृष्टीनं मूळ लेखनाच्या अधिकाधिक जवळ, तरीही सहज, प्रवाही, मुलांना रस वाटेल अशी भाषा हवी. मुलांना ‘हे माहीतच असेल’ असं गृहीत धरता येत नाही. कारण ती अजून भाषा शिकत असतात. वाचनपातळी डोळ्यासमोर असली तरी मुलांची शब्दसंपत्ती किती असेल याची पक्की खूणगाठ बांधता येत नाही. म्हणजे, मुलांच्या वयानुसार त्यांचं शब्दज्ञान कमी-जास्त असणार हे एक. पण शहरी, निमशहरी भागातली वाचक-मुलं हा एक स्तर. याखेरीज, मराठी मातृभाषा असलेली, पण इंग्रजी माध्यमात शिकणारी हाही एक वर्ग ह्ल्ली डोळ्यासमोर ठेवावा लागतो. भरीला, इंटरनेट, मोबाईल फोनवरून शुद्ध-अशुद्ध भाषेचा मारा होत असतो. अशा सर्व स्तरातल्या मुलांना, वापरलेल्या भाषेबद्दल जवळीक वाटली पाहिजे.

लिहिण्याच्या ओघात शक्य तिथं नवीन शब्दांची ओळख करून देणं हे एक उद्दिष्ट असतंच. पण नव्या शब्दांचा फार भडिमार करूनही चालत नाही. कारण वरचेवर न ऐकलेले शब्द येऊ लागले तर वाचनातला रस जाऊ शकतो. उदा. ११-१४ वर्षे वयोगटातील मुलांच्या एका गोष्टीचा (`माझ्या दोन पणज्या’) अनुवाद करताना भणाण वारा, समुद्राची गाज हे शब्द वापरावेत का असा प्रश्न मला पडला होता. विचारांती हेच शब्द योग्य वाटले. मात्र याच गोष्टीत ‘अंत्यसंस्कार’ (मूळ इंग्लिश गोष्टीतील great grandmother’s funeral) हा शब्द जरी मी एके ठिकाणी वापरला, तरी राहून राहून मला तो मुलांच्या दृष्टीनं जड वाटत राहिला.

राजा-राणीची एक गोष्ट होती (कोट्टावी राजाची झोपाळू नगरी). त्यांच्या राजवाड्याच्या बागेत असलेल्या ‘जाई-जुईच्या मांडवापर्यंत’ ते फिरायला जातात, असा उल्लेख मी केला. पूर्वी जवळपास घरोघरी अंगणांमध्ये जाई-चमेलीचे मांडव असायचे. आता ते कमी झालेत. मग मुलांना कसं कळेल? पण काही गोष्टी त्यांच्या कल्पनाशक्तीवर सोडून द्यायच्या. शिवाय मदतीला गोष्टींबरोबरची चित्रं असतातच.

त्या-त्या प्रादेशिक भाषांमधले, संस्कृतीदर्शक काही खास शब्द मराठीत आणताना पेच पडू शकतो. पोशाखांचे, खाण्याचे प्रकार याची मूळ नावं तशीच राहू शकतात. कारण एकतर त्यांना मराठी प्रतिशब्द असतीलच असं नाही. आणि दुसरं म्हणजे, मुलांना अन्य संस्कृतीतील शब्दांची ओळखही होऊ शकते. इतर प्रादेशिक भाषांमधले ``अम्मी-अप्पा-अब्बा’ हे मराठीत बहुधा आई-बाबा होतात. पण एका हैदराबादच्या परिसरातील गोष्टीत, मुलांच्या आईला ‘अम्मी’च ठेवणं मला गोष्टीतल्या एकंदर वर्णनाशी सुसंगत वाटलं.(गोष्ट: दम दमादम बिर्याणी).

मात्र वर उल्लेख केलेल्या पणज्यांच्या गोष्टीतल्या सांस्कृतिक संदर्भानं मला जरा कोड्यात टाकलं. मूळ गोष्ट नॉर्वेजियन होती. वाचन पातळी ४, म्हणजे आपलं आपण वाचू शकणाऱ्या मुलांसाठी. गोष्टीतली मुलगी तिच्या दोन पणज्यांबद्दल सांगते आहे. त्यात ती सुरुवातीला सांगते, “`माझे बाबा एका लांबसडक, तपकिरी केसाच्या मुलीच्या प्रेमात पडले. मग तीच माझी आई झाली.” नंतर विचार करतांना वाटलं की मूळ गोष्टीतलं हे वर्णन मराठीत तसंच ठेवतांना आपण आपल्या मुलांना जरा जास्तच गृहीत धरलं की काय!! ती मुलगी आणि तिच्या दोन पणज्या यांच्यातले भावबंध मात्र अगदी आपल्याकडच्या नातवंडं-पतवंडांसारखेच.

अर्थात अशा विचारमंथनातूनच अनुवाद प्रक्रिया अधिकाधिक सरस होत जाईल, हे नक्की.

अनुवादित गोष्ट एकदा मोठ्यानं, कथन केल्यासारखी वाचून बघणं या उपक्रमाचा पण फायदा होतो. त्यातून काही भाग बाद होतो, काही नव्यानं लिहिला जातो. अनुवादाची भट्टी नीट जमली आहे की नाही हे आपलं आपल्याला कळण्याचा तो एक मार्ग असतो.

प्रत्येक अनुवादागणिक काही नवीन दृष्टी मिळते हेही खरंच. आणि म्हणूनच त्यातला आनंद कायम राहतो.

-मीरा जोशी

 

Be the first to comment.

---

September 30th is celebrated around the world as International Translation Day. We're very fortunate that some of our wonderful translators and language reviewers shared their thoughts on translation and children's books with us on this occasion.

Praba Ram & Sheela Preuitt love stories of all sorts. Stories about children, about animals, about crafts, about travel, about science, about prehistoric life, about ancient cultures, and just about everything in our universe. As children’s authors, they find it a privilege to be able to translate works by other children’s authors and feel fortunate to be given the opportunity to do so with Pratham Books.

We love how Pratham Books goes beyond mainstream cities to include rural environments so as to make books that children in remote corners of India can identify with -- books that reach non-urban libraries, government schools, and small-town early learning centres, staying true to their mission of ‘A Book in Every Child's Hand’.

Translating children’s books involves not just taking the words from one language and putting it in another. Regional references, cultural nuances, idiosyncrasies of the language and local dialects, plus the vocabulary appropriate for the intended reading level all come into play, which makes it not only challenging but also extremely rewarding. While proficiency in both languages at a native level is a must, familiarity with the colloquial and idiomatic usage is a great plus as it helps make the work accessible to a diverse group of kids with varying backgrounds.

Emerging readers can easily be confused if the written format deviates too much from their spoken language and life experience. As translators, we strive to stay true to the original work by the author. However, where appropriate, we have also opted to strike a balance by bringing in an equivalent regional context that conveys the purpose and idea while swaying ever-so-slightly from the original presentation, primarily to engage the young readers in a meaningful way. In addition to overall stylistic and linguistic considerations of the original work, we also try to pay attention to the rhythm and flow in the translated language in order to enhance the read-aloud experience for the given reading level.

Often children's publishing in regional languages is influenced by ingrained beliefs and preconceptions prevalent in that region. Through quality books, Pratham Books has created a space for a body of literature for children that reflects the inter-connectedness of people, languages, and cultures, as well as their distinctive features, thereby breaking boundaries and providing books as a link from one region to another.

Translating a story across different languages brings varied voices together by offering a platform to celebrate cultural diversity and contemporary Indian realities and sensibilities, and we can only be delighted to partake in this meaningful linguistic movement - in fact, a grassroots one, so to speak.  

And, seeing books in English translated not just to regional Indian languages but to Russian, Norwegian, Portuguese, even Japanese and Mandarin, reiterates that stories are universal and children around the world cannot have enough of them!

Be the first to comment.

---